Truất quyền thừa kế là gì?

Bộ luật Dân sự 2015 hiện nay chưa có định nghĩa chính xác về truất quyền hưởng di sản là gì nhưng thuật ngữ này được đề cập tại khoản 1 Điều 626 BLDS 2015. Như vậy truất quyền thừa kế có thể hiểu là quyền của người lập di chúc không muốn để lại di sản của mình cho một người hoặc một số người và được thể hiện rõ trong di chúc.

Đây là một quyền lợi pháp lý của người lập di chúc, được quy định trong Bộ luật Dân sự 2015, nhằm thể hiện ý chí tự do của họ trong việc định đoạt tài sản.

Cụ thể, theo Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015, người lập di chúc có quyền chỉ định người thừa kế, phân định phần di sản cho từng người, đồng thời có quyền truất quyền thừa kế của bất kỳ ai. Tuy nhiên, việc truất quyền thừa kế phải được thể hiện rõ ràng trong di chúc hợp pháp. Di chúc cần được lập theo đúng quy định về hình thức và nội dung, đồng thời phải được công chứng hoặc chứng thực.

Người lập di chúc có thể truất quyền thừa kế của bất kỳ ai

Các trường hợp bị truất quyền thừa kế

Mặc dù Bộ luật Dân sự 2015 không quy định cụ thể các trường hợp bị truất quyền thừa kế, nhưng dựa vào các Điều 626, Điều 631 và Điều 651, có thể xác định một số trường hợp khiến đến việc bị truất quyền thừa kế:

– Ý muốn của người lập di chúc: Người lập di chúc có thể quyết định truất quyền thừa kế của bất kỳ ai trong hàng thừa kế (theo Điều 626) mà không cần lý do cụ thể, miễn là ý muốn này được ghi rõ trong di chúc hợp pháp dù người đó có đủ điều kiện để được hưởng thừa kế.

– Không đáp ứng điều kiện trong di chúc: Theo Điều 631, người lập di chúc có thể đặt ra các điều kiện để người thừa kế được hưởng di sản. Nếu người thừa kế không thực hiện hoặc vi phạm các điều kiện này, họ có thể bị truất quyền thừa kế.

Không đáp ứng điều kiện trong di chúc có thể bị truất quyền thừa kế

Tước quyền thừa kế là gì?

Tước quyền thừa kế là việc một người thừa kế bị mất quyền hưởng di sản do vi phạm các quy định pháp luật hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng đối với người để lại di sản hay các trường hợp khác theo quy định của pháp luật. Tước quyền thừa kế thường xuất phát từ các hành vi vi phạm đạo đức hoặc pháp luật của người nhận thừa kế, được quy định tại Điều 621 Bộ Luật Dân sự 2015.

Cụ thể, một người có thể bị tước quyền thừa kế nếu:

– Có hành vi ngược đãi, hành hạ hoặc xâm phạm nghiêm trọng đến tính mạng, danh dự, nhân phẩm của người để lại di sản.

– Không thực hiện nghĩa vụ nuôi dưỡng đối với người để lại di sản khi họ còn sống.

– Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng

– Có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản lập di chúc hoặc cố ý tiêu hủy, sửa đổi di chúc.

Những hành vi này phải được chứng minh rõ ràng và việc tước quyền thừa kế thường do tòa án quyết định dựa trên đơn yêu cầu của các bên liên quan.

Việc tước quyền thừa kế thường do tòa án quyết định

Truất quyền thừa kế và tước quyền thừa kế có khác nhau không?

Mặc dù cả truất quyền thừa kế và tước quyền thừa kế đều dẫn đến việc một người không được hưởng di sản,. Tuy nhiên, hai khái niệm này vẫn có những điểm khác nhau cơ bản:

– Căn cứ pháp lý: Truất quyền thừa kế dựa trên ý chí tự do của người lập di chúc. Trong khi tước quyền thừa kế dựa trên hành vi vi phạm pháp luật hoặc đạo đức của người thừa kế.

– Chủ thể quyết định: Truất quyền thừa kế do người để lại di sản quyết định thông qua di chúc. Ngược lại, tước quyền thừa kế thường do tòa án quyết định dựa trên đơn yêu cầu và bằng chứng về hành vi vi phạm của người thừa kế.

– Tính chất: Truất quyền thừa kế mang tính chất chủ quan, phụ thuộc vào ý muốn của người lập di chúc. Tước quyền thừa kế mang tính khách quan, dựa trên các hành vi vi phạm cụ thể được pháp luật quy định.

– Hậu quả pháp lý: Trong trường hợp người bị truất quyền thừa kế thuộc một trong các trường hợp được quy định về người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc thì vẫn được hưởng 1 phần di sản theo quy định của pháp luật theo Điều 644 Bộ Luật Dân sự 2015. Trong khi đó, người bị tước quyền thừa kế được hưởng di sản, nếu người để lại di sản đã biết hành vi của những người đó, nhưng vẫn cho họ hưởng di sản theo di chúc.

Bị tước quyền thừa kế là mất hoàn toàn quyền hưởng di sản

Có thể thấy, truất quyền thừa kế thể hiện quyền tự do định đoạt tài sản, trong khi tước quyền thừa kế bảo vệ đạo đức và pháp luật. Hiểu rõ hai khái niệm này giúp đảm bảo quyền lợi, nghĩa vụ hợp pháp, đồng thời tránh tranh chấp. Hãy liên hệ ngay cho ATILAW để được các luật sư tư vấn và đưa ra quyết định sáng suốt!